विजय ग्वाले
(छाप्कामि सरस्वति तायाखिम आमचोक २ युँ, भोजपुराओ सान्दिवा मयुङ्याङ ।)
मना लिसिन्देङ हङिन्येन ओनतारि नुलोक, नुवाक, झाराचिओ मक्दा काइदाओ मना, ढिओङ कि बड्ढे खिप्मा चामा, छेन्बि कातोक ङे लिमा सन ओन्दे । टेन खिम हाङ्होन, निहाङ्होनदा मो दुम ङे ढिओङ मिनिन ओन्दे ! खोन्कि ङे आइमित मनाचि अचु छाचि निम्पाङ नुवाक तायाखिम मलाम । नुवाक ताया पमा कि इदेङ बड्ढे छेन्बि दुप्मा, तोक्मा नि मलाम्याङ ।
हान खोन्नालो ‘ताया’ निओ दि मोलोक ? तायाखिम खात्मा कि खिप्मा, खा सिन्मा, बड्ढे छान तामा कि काचिसिवा चामा ङे ताया हे ! हे हाङ्पोकदा खा सिन्मा लेमा, आङ तुमओ दुमआ मिचिनङ कि हङ्पोक कप्मा चामा कि मोसो निम्पाङ सिकि मुमा कि हङ्पोक कप्मा लेमा छाङ ताया ? आन्को झाराक्सोओ आन सिन्मा दि युङ नालो ताया निओ तायाखिम खात्मा कि सान्दिवाचिदाङ्का चिन्मान्चिन कि छान कप्मा ओन ताया इ । मोत्निना नङ्वा दुम चिन्मान्चिन, सिन्मा ङे ताया नि नालो, कोलिन, थाङिन, हान्टिन, चेविनओ गरि छाङ सिन्मा ङे लियाङ । मुवाको सान्दिवाचिदाङ्का सिन्मा कि छान कप्माओ दुम खाउ बेन, बेन ओन्सामि चाहा लियाङ नु छे, नङ्वा दुम सिन्मा लेमाओ निम्पाङ सान्दिवाएनान तायाखिमदा ओन खात्मा अदोत्निन ओन्दे । मुवाको दुमचि मामा पापा, यावाछा, निछा बुवा, लामदा, हाटादा, काचिपेन दात्नि, एन्खावादाङ्का झारा थङ हेदा तोक्मा रम । मो दुम्चि छाङ याङ्मा लेसुम्लो आन हाङ्पोकदा कामा ङे लागा मलि । खोन्नालो मुवाको नङ्वा दुम चिन्मान्चिन, लेमा सिन्मा तायाखिम ङे खात्मा अदोत्निन हे ?
तायाखिम खात्मा कि चिन्मान्चिन छा दोत्याङ । मोसोओ छे युङ्खा युङ्याङ ङे । खोन नुछाङ तायाओ दुम दा तायाखिम बुङ्खाओ दुम छाङ सिन्मा ङे दोरा ओन्दे । मोत्नि ङे आन्कान किरावाआ माङ मुमा, रिदुमपादुमओ दुमदा तायाखिम खारिन्कि खिप्टिन कि चिन्तिन्चिनओना माआङ, ओ आन दिवादिमादाङ्का एनुम कि लोक्याङ्सा सिन्मा लिसा । मो ओन्सा मुयाङ्सा ताइयन्ओ आराङ्दाङ्का, खोन्कि मान्कोलेन ओ लेन छाङ मोत्नि ङे मुयाङ्सा खात्मादोत । खोन ओसा ङे ताया निओ तायाखिम खात्मा कि नङ्वा दुम चिन्मान्चिन ओन माआङ कि मोदाङ्का बुङ्खा चिन्तिनचिन । सिन्तुमओ नङ्वा दुम कि मो आन हाङ्पोकदा याङ्मा लेमा छाङ ताया नि कि सिन्मादोत हे !
धाना देकि ताया निओ दिओ निकि असिन्मायु लामुङ्योङ नालो, आइमित आन्कान झारा लेसिन्कि अलेसिमिन्कि ताया निओ तायाखिम खात्मा नङ्वा दुम लोक्मा सिन्मा ओन रङ्दा मिनिन्यन । मोदा छाङ ओम्पे ताया, ओम्पे यङ लेमा सिन्मा, ओम्पे यङ लेकावा सिन्कावा मना ओन बढ्ढे ताया सिन्कावा लेकावा नि मिनिन्येन । मोसाआ, तायाओ दुमदा, ताया चिन्मादा ओम्पे यङदाङ्का चिन्मा लियाङओ तायाखिम ङे छेन्मा लियाङ । मो आन्कान ओन माआङ, खोक्वा–खोक्माचि छाङ मोत्नि मचेप्याङ । ओम्पे ताया, ओम्पे यङ निओ अढिओ ङे निकि अचु मिन्माहुद्दा लित्ता चियायुङ्सा । खोत्निना ओ बेनओ दोत्मायु ङे ओन्दे । बेन ओन्सामि छाङ कोन्मा चामादोत ङे । बेनएनान कोन्मा अलेसिमिन नालो हङ्पोकदा हङ्मा निम्पाङ चात्लो छुक्टिन ओन्दे । खोन्ओसा तायाखिम खात्माकि खिप्मा, तायाखिम बुङ्खाओ हुवातेत दुमदा ङे सिन्मा लेमा ताया सिन्कावाओ अछङ दुम युङ ।
आइमित ओम्पे यङ छाचि निम्पाङ ओन माआङ, कासिन सिन्कावाचि छाङ ढिवाङ नि मिनिन । छाचिना बड्ढे ङे अचु छेमा कात्याङ । हान्मा, चेप्मा लेसिन्ओ मना ढिवाङ नि मयङ । तायाखिमदा छाङ ओम्पे यङ चिन्कावा सान्दिवा बड्ढे सिन्कावा, लेकावा नि मयङ । यावाछादा छाङ ओम्पे यङ हान्मा कार छाप्मा नुलोक कार, बड्ढे नम्बरा कातात ङे काले नि अलो । काचि चिन्माहिदा, चिन्तुम्चम हिदा छाङ मामायङ, पानिवाङ यङ चेविन नालो सान्दिवाना अलेनिन्ओ रछ नि मयङ । एन्खावा काचिपेन दात्नि छाङ ओ यङ बड्ढे होन्याङ्सा मचेप्याङ । झारादा ओम्पे यङ बड्ढे ङे चो युङ्सु । आइमित छा, फान्टाचि छाम एन्मा ओन माआङ, ठोम्मा छाङ ओम्पे यङ्ओ छाम ङे मलाम्याङ ।
अङ्का मिन्ङा– ‘नि यङचि रङ्दा ङे ओम्पेयङ अक्टाट यङ ओन ।’ खोन नुछाङ ओ यङ्आ हेन्खामादा बड्ढे भेप्लो लाउयुङ्सु । युनाइटेड नेसनओ तुक यङहुद्दा ओ अक्तेत यङ युङ्याङ । मो तुक यङहुद्दा छाङ ओम्पे यङ ङे बड्ढे याङ्मा लियाङ । ओ यङ झाराक आप्पिओ मामायङ काचेप मनाचिदा काचोक्पाओ काचि छा मु युङ्सु । ओत्नि ओ दुमदाङ्का चोउम हिदा ओम्पे यङ ढिवाङ यङ ङे रङ्दा लुन । मोत्निना ओम्पे यङ बुङ्खाओ यङ्चि छे मोन्टिका ङे ढिवाङ मयुङ्याङ । खोन्ओसा झारा यङचि बड्ढे लेमा, सिन्मा खान्नु । देम बड्ढे लेमा सिन्मा लि, मोन ओन आन्को निम्पाङ चाहा ङे लियाङ, ढिवाङ ङे लियाङ ।
यङ्ओ दुमदा खालेक यङ लेमा सिन्मा, लेसिन लो नुवाक रङ्दा लुङा । ओ ओम्पे यङ ओन माआङ, खालेक यङ लेसिन लो खाउ ठोङ, हाङ्होन, निहाङ्होन तान्लान नुछे खोचिएनान होन्माचिन बड्ढे नेक्याङ । मोहात्नि ङे अचु यङ, खोचि मचेप्ओ यङ चेप्मा रम नालो। लेसिन लो अचु हाङ्होनदा आप्पिओ रङ्दा ममेत, सोमा तुप्मा ममु । मो दुम अङ्का छाङ ढुट्टुङ्ओ दुम युङ्याङ ।
लेखर्क वइराङ टेन भोजपुरा (आइमित टेम्केमइयुङ टेन्तुवा ९) दु सान्दिवा काचि मुसि खाराङ्ओ बेन युङाङा । मो टेन चाम्लिङ टेन युङ्याङ नुछे चाम्लिङ यङ माङ मुमादा ओन मलु । मोदाओ चाम्लिङचि बान्तावा यङ ङे मचेवाङा । देकि नालो मो टेनदु नाम्मित छाचि कि अचु कयङ्पाचि बान्तावा ङे बड्ढे मयुङा । मोदाङ्का ङे बान्तावा यङ चेप्मा मलेसाखारा । मामायङ, यङ आ–आप्पिओ युङ नुछे झाराचिओ यङ सिन्मा, लेमा, हान्मा निम्पाङ छेक्मा अलिनिन । झाराचिओ अ–अक्तेतना मामायङ युङ ङे । किरावाहुद्दा छाङ बड्ढेका खाले यङचि मयुङ्याङ । मोचिदा बान्तावा, चाम्लिङ, थुलुङ, कुलुङ, वाम्बुले…मयुङ्याङ । अमेरिका, क्यानाडा, अस्ट्रेलिया, युकेचिदा कायुङचिओ अचु मामायङ ओम्पे यङ युङ्याङ । मो ओम्पेचिओ अचु मामायङ ङे आन्कान झाराक्आ हेन्खामा भेप्लो बड्ढे चेप्मा याङ्मा लियाङ ।
ओ यङ निओ बड्ढेसाआ चेप्मा हान्मा कि झाराक्दा याङ्मा लि, मो ङे ढिवाङ रङ्दा लियाङ । नेपालाओ ङे दुम मुमा हिदा हाङ्होनदा पानिवाङ यङ काचेप मना बड्ढे युङिन्येन कि मो ङे ढिवाङ लिसा । हाङ्होन यङ, काचिखिम यङ छे मो ङे याङ्मा लियाङ ।
मनाखिप्मा २०६८ ओन्सा नेपालादा १ बोम २३ यङ काचेप युङिन्येन । खोन नुछाङ पानिवाङ यङ बड्ढे काचेप लिसिन, मो ङे हाङ्होन यङ लिसा कि ढिवाङ यङ, काचिखिम लिसा । ओत्नि नेपालादा बड्ढे यङहुद्दा, मामायङ युङ्याङ नुछे काचेप युङिन्येन नु छे पानिवाङ यङ अक्टाट काचोक्पा यङ रङ्दा युङ्याङ । मोत्नि ङे ओम्पे यङ हेन्खामादा बड्ढे खालाक काचेप मनाहुद्दा ओ काचोक्पा यङ युङ्याङ । ओ दुमओसा ओम्पे यङ ओ ढिवाङ नङ युङ्याङ । हाङ्होन निहाङ्होन खारिन, कोलिन हेदा इन्खाला, टोङ्खाला (कुटनैतिक) दुमदा यायोक मुमा लि हेदा छे ओम्पे यङ याङ्मा लियाङ कि ङे ओसोओ बड्ढे अनङ रङ्याङ झाराचिओ मिन्मादा ढिवाङ लियाङ ।
यङ्चिओ ङे दुम चोक्टुम हिदा आन्कान झाराक मामायङ टोक्टिनओ मना कि मामायङ निओ पुक्मा लिदेङ बुदा आन मामापापाओ यङ, चेविनओ यङ, निकि सिन्तुम्योम । खो नुछाङ आन्कान मामायङ चेप्मा, हान्मा अलेसिमिन्ओ छाङ युङिन्येन । मोसाआ आन्कान देङ्दा छे छुक्टिन्येन ओन्दे । मो छाङ आन्कान खारुना चङ्मादोत ओन्दे ।
अङ्का लुसुङ चिउङ ङे यङ निओ झाराक खाले ङे लेमा सिन्मा नुवाक नुछाङ आप्पिओ मामायङओ दुम सिन्तुम युङ्सुम नालो नुवाक लि । ओम्पे यङ कि बुङ्खा यङचि ओन माआङ ।
बेन ओन्सा, आन्कान मना कोन्मा थाङ्मा, चामा, हङ्माना दोत्याङ ङे ।
कोन्माचामा, हङ्मा निम्पाङ छेन्बिओ ढिवाङ काचि, कामा छुक्याङ । आन्कान मो हङ्मा निम्पाङ, आन छाचि निम्पाङ, नुवाक ताया पमा निम्पाङ बड्ढे छेन्बि छा दुप्मा ङे दोत्याङ । मोसो निम्पाङ हाङ्होनदा काचि अतोक्टिमिन कि निहाङ्होन खात्मा, भोर्तिवाले लिमा कर ङे छुक्टिन्येन । निहाङ्होन खारिन हिदा छाङ नुलोक ताया टोक्टुम्ओ युङ्याङ्लो नुलोक काचि तोक्मा रम । ओ दुम मो यङ कि तायाएनान ङे चोक खात्याङ ।
आइमित बड्ढे छेन्बि निकि आन्कान कोरिया, जापान, अस्ट्रेलिया, युके वाको हाङ्होन ह्यात्नि खात्मा छेमा कात्याङ । मुवाको हाङ्होन खात्मा निम्पाङ छाङ यङ कि ताया ङे चाहा लियाङ । जाचा छोमासिदा नङ लोन्मा कि ओन खात्मा टोक्टुम्योम ।
ओत्नि यङ्ओ दुमदा चेप्मा हिदा झारा यङ ढिवाङ ङे लियाङ– आ–आप्पिओ हाङ्होन टेन खिमदा, युङ्खादा । आन्कान ओ यङ चित्को कि ओ यङ अढिओ यङ्मा अनुनिन । ओम्पे यङ हेन्खामाओ झाराक्दा बड्ढे मचेप । खालेक यङ काचेप हुद्दाओचिदा काचोक्पा यङ, हाङ्होन निहाङ्होन खाइदा छाङ मचेप कि ङे मो यङ हेन्खामाओ बुदा लियाङ । ओ हाङ्होनचिआ चेप्मा काचि लियाङ्कि आन मिन्मादा ढिवाङ रङ्दा लिखात्याङ ।
खाउ निछाङ हङ्पोकदा झारा यङ ङे बड्ढे चाहा लियाङ । ताया चाहा लियाङ । देकि नालो अनङ्वा दुम सिन्मा लेमाकि हङ्पोक याङ्मा ङे नुच्छाओ ताया निकि सिन्मा लियाङ । मो ताया निओ तायाखिम खात्मा कि सान्दिवाचिदाङ्का लोक्मा ओन माआङ । मोना हङ्पोक्ओ लामदा कोलिन याक्टिन बेन, आङ्याङ्सा तोक्टुम्योम । खोन्ओसा झारा यङ कि आन यङचि छे सिन्याङ्सा हङ्पोकदा ताया सिन्कावा लिमा निम्पाङ सावा पाइन्ने ।
बुङ्वाखा- १८६ दाङ्का
